Zanimljivost dana: Zašto postoje groblja za avione?
The 309th Aerospace Maintenance and Regeneration Group (AMARG) u američkoj saveznoj državi Arizoni predstavlja najveće groblje aviona na svetu. U njemu se nalazi približno 4.000 primeraka, kako vojnih tako i civilnih, a ova lokacija je jedna od čak 14 širom države, najveće vojne sile na svetu.
Amerikanci nisu jedini koji čuvaju stare avione i slične lokacije se nalaze i u Velikoj Britaniji, Španiji, Kanadi i Australiji. Da li ste se zapitali zašto je tako i iz kog razloga avioni jednostavno nisu reciklirani kada njihov životni vek istekne?
Da bi dobili odgovor na to pitanje potrebno je da se vratimo u period posle Drugog svetskog rata kada je ujedno započeo i Hladni rat. Ako se desila neka pozitivna stvar iz rata, ona se sigurno odnosi na napredak tehnologije rekordnom brzinom.
Klipni avioni, koji su predstavljali glavnu snagu na početku rata, delovali su kao zastarela tehnologija već do 1945. godine u poređenju sa modernijim proizvodima na mlazni pogon. Veliki broj njih nikada nije ni korišćen a silazili su sa proizvodnih traka kada je rat završen. Oni retki primerci su donirani muzejima, drugi su upotrebljavani za obučavanje mladih pilota, ali je i dalje postojao veliki broj aviona sa kojima američka vlada nije znala šta uraditi.
Na kratko je razmatrana i opcija da se oni recikliraju, ali kako je Hladni rat sa Sovjetskim Savezom postao nova noćna mora, političari nisu bili spremni uništiti toliki broj aviona bez obzira koliko zastarelo oni delovali. Odluka je pala da se oni „parkiraju“ na određeni period, a kao lokacija je izabrana savezna država Arizona zbog svoje veoma suve klime. Slična „groblja aviona“ će kasnije biti otvorena i u saveznoj državama Novom Meksiku, Nevadi i Kaliforniji.
Neki od njih, kao što su North American P-51 Mustang i Vought F4U Corsair, su kasnije donirani američkim saveznicima posle dugo godina na otvorenoj lokaciji. To se odnosi na Južnu Koreju, Kinu, Tursku, Italiju i Izrael, a trend je opstao do današnjeg dana. Takvim avionima su potrebni i rezervni delovi, a kako oni više nisu u proizvodnji tako je groblje postalo idealno za ovu svrhu.
Ali, nisu svi modeli završavali u stranim državama. McDonnell Douglas F-4 Phantom II je služio kao meta pri testiranju novog oružija, a određeni modeli za transport su prodavani i privatnim firmama kojima je bilo svejedno da li ih pokreće propeler ili mlazni pogon. Posebno popularan za ovu svrhu je bio transporter Douglas C-47 Skytrain.
Pored vojnih aviona, groblja su kasnije dobila i putničke avione iz sličnih razloga.
Zoran Tomasović
(2025)
