Zanimljivost dana: Da li je General Motors uništio tramvajsku industriju?

Sa izuzetkom San Franciska, Čikaga i još nekoliko velikih gradova, tramvajska industrija u Sjedinjenim Američkim Državama (SAD) je ovih dana gotovo nepostojeća. Neki gradovi pokušavaju da je ponovo ožive, ali šanse su male da će američkim putevima ikada biti jednak broj tramvaja kao što je to slučaj bio u posleratnom periodu. A za tako nešto javnost glavnog krivca vidi u najvećem domaćem proizvođaču automobila General Motorsu (GM).

Tokom 1936. godine je osnovana kompanija National City Lines (NCL) za proizvodnju autobusa, a u nju su ogromne sume novca investirali GM, zatim čuvena kompanija za proizvodnju guma Firestone i na kraju dve velike firme iz oblasti naftnih derivata, Standard Oil i Phillips.

Sa tako velikim investicijama, NCL je osnovao ćerka kompaniju Pacific City Lines, a ona je počela da kupuje mnogobrojne proizvođače tramvaja. Ono šta se ipak ne spominje je da su većina tih proizvođača tramvaja već bila u bankrotu ili na samoj ivici da nestanu sa tržišta pa je Pacific City Lines do početka Drugog svetskog rata u svom posedu već imao čak 46 takvih proizvođača.

Interes NCL-a nije bio da sačuva tramvajsku industriju, posebno kada se pogleda ko su bili njegovi najveći investitori, pa su do sredine 1950-ih godina autobusi postajali sve češći na ulicama. GM je zatim tužen, pošto ne samo što je u svom posedu već imao diviziju za proizvodnju autobusa (koji su u potpunosti zamenili tramvaje u većini gradova) već je u teoriji značajno i povećao prodaju automobila. Proizvođač je na sudu izašao kao pobednik i nastavio da proizvodi autobuse sve do 1987. godine.

Dok u teoriji zavere najbolje zvuči priča kako je GM uzrokovao bankrot konkurencije da bi prodavao sopstvene proizvode, slika ipak nije toliko crno-bela. Kao što smo spomenuli, većina proizvođača tramvaja su bili u stečaju i pre nego što se GM umešao.

Novi autoputevi i dostupnost pristupačnih automobila su označili da je potreba za gradskim prevoznicima smanjena, a i operatori su zaključili da je upotreba autobusa za oko 20% jeftinija od upotrebe tramvaja. U takvim uslovima tramvaji jednostavno nisu imali šanse da opstanu.

Zoran Tomasović

(2539)