Politika Donalda Trampa da svi automobili, bez obzira na državu porekla, koji se prodaju u Americi moraju i da budu proizvedeni u ovoj državi tera gotovo sve proizvođače da barem otvore svoje američke fabrike, ali ova ideja nije bila nova.
Sličan trgovinski potez je u velikoj meri stupio na snagu i tokom 1970-ih godina kada su počele da niču nove fabrike mnogih evropskih i japanskih kompanija, ali ni ovo nije bio prvi put da neka strana kompanija ima svoju fabriku u Sjedinjenim američkim državama (SAD). To se desilo još tokom 1920-ih godina, a čast da bude prvi je imao niko drugi do Rolls-Roycea.
Tehnički gledano, ni Rolls-Royce nije bio prvi. Mercedes se proizvodio pod licencom od 1905. do 1907. godine, ali on se ne smatra pionirom najviše iz razloga što fabrika nije pripadala nemačkoj kompaniji niti su oni u bilo kakvoj vezi bili povezani sa ovom proizvodnjom. A onda, 1921. godine, Rolls-Royce je kupio fabriku u gradu Springfild (savezna država Masećusets) u kojoj se nekada proizvodio Duryea (inače prvi američki automobil sa benzinskim motorom) i na taj način postao prva inostrana kompanija sa svojom fabrikom u SAD.
Do navedenog perioda britanski proizvođač vozila je stekao imidž i reputaciju izuzetno kvalitetnih proizvoda koje su samo oni sa dubokim džepom mogli da priušte. Gotovo sve kraljevske porodice su koristile njihove automobile, a i kraljica Marija Karađorđević je često viđana u Beogradu za volnom Rolls-Roycea. Posle uspeha i na Le Manu i sa proizvodnjom vojnih aviona u Prvom svetskom ratu, Rolls-Royce se iznenada našao sa manjkom automobila u poređenju sa potražnjom i bio je primoran da otvori novu fabriku.
Kompanija je prodavala automobile u SAD još od 1906. godine i fabrika u ovoj državi je razmatrana i ranije, ali je postojala briga da kvalitet i završna izrada ne bi bili na očekivanom nivou. Posle dve godine renoviranja američke fabrike, prvi Rolls-Royce u Masećusetsu je sišao sa trka 17. januara 1921. godine.
Tokom prve godine iz fabrike je izašlo 135 jedinica modela Silver Ghost sa linijskim motorom od šest cilindara. Njegova cena od 11.750 dolara (oko 155.850 dolara u današnjoj valuti) je bila nešto niža od istog automobila koji se proizvodio u Velikoj Britaniji. Proizvodnja je zatim skočila na 230 jedinica 1922. godine i 320 primeraka godinu dana kasnije. Do 1925. godine Rolls-Royce je proširio ponudu i sa još jednim modelom (Phantom I) i do 1931. godine fabriku će napustiti 1.703 Silver Ghosta i još 1.241 Phantoma.
Tokom 1929. godine Rolls-Royce je debitovao Phantom II, ali američka divizija nije imala novca da u potpunosti renovira fabriku tako da je nastavila da proizvodi Phantom I. Poslednji automobil britanskog proizvođača vozila iz američke fabrike je izašao 1931. godine. Fabrika je zatim bila neaktivna tri godine pre nego što su zaposleni počeli stavljati Rolls-Royce školjke na Fordove šasije. Ova vest nikako nije oduševila glavne ljude u Engleskoj i oni su zatvorili američku fabriku 1935. godine.
Do sledeće inostrane automobilske fabrike publika će morati da sačeka do 1978. godine, a ona je priča za sebe.
Zoran Tomasović
(627)
