AR pijaca klasika: Lotusov revolucionarni koncept traži novog vlasnika
Aukcijska kuća Broad Arrow započinje svoj prestižni događaj u Montereju, sa čak 170 vozila koja će tražiti nove vlasnike. Među klasičnim modela sa oznakama Ferrarija, Porschea i Mercedesa koji bi mogli dostići milionske cifre, na scenu stupa i jedan izuzetno retki automobil koji dolazi sa oznakom Lotusa – i to ne bilo koji, već jedini primerak modela Lotus Etna, koncept koji je u svoje vreme mogao da preokrene tok automobilske industrije.
Predstavljen 1984. godine na Salonu automobila u Velikoj Britaniji, Lotus Etna je nazvan po čuvenom italijanskom vulkanu na Siciliji. Iako se pojavio dve godine nakon smrti osnivača kompanije Kolina Čapmana, Etna je nastao na osnovu njegovih vizija, uključujući i V8 motor koji je upravo on naručio. Planiran kao serijski model, Etna je ostao samo – koncept.
Šta je ovaj auto činilo posebnim? Iako je koristio šasiju modela Esprit, novitet je bio prepun napredne tehnologije za svoje vreme. Najimpresivnija stavka bila je aktivno ogibljenje koje se prilagođavalo na podlogu i vozački stilu, razvijeno na osnovu iskustava iz Formule 1, tačnije sa bolida Lotus 92 iz 1983. godine. Spomenućemo da se za dizajn postarao čuveni Đorđeto Đuđaro.
Aktivno ogibljenje se oslanjalo na računarski kontrolisane hidraulične aktuatore, koji su mogli momentalno da prilagođavaju visinu vožnje, nagib, prigušenje i bočno naginjanje vozila. Iako revolucionarna, tehnologija nije bila dovoljno pouzdana za trkačke uslove i povučena je radi daljeg razvoja. Etna je imala i kontrolu proklizavanja, ABS i tehnologiju za poništavanje buke – sistemi koji su decenijama kasnije postali standard u luksuznim automobilima.
Ali srce ovog modela bio je motor Type 909, V8 zapremine četiri litra, razvijen od strane legendarnog Tonija Rada, koji je prethodno učestvovao u razvoju čuvenog Lotusa 78, prvog bolida u šampionatu Formule 1 sa takozvanom tehnologijom „ground effect“. Type 909 motor je razvijao 335 konjskih snaga i maksimalnih 400 Nm obrtnog momenta, uz masu od samo 188 kg. Lotus je tvrdio da Etna može ubrzati od nule do 100 km/h za 4,3 sekunde, i dostići maksimalnu brzinu od 290 km/h.
Nažalost, zbog naftne krize i recesije početkom osamdesetih godina, britanski proizvođač vozila nikada nije realizovao ovaj projekat. Kada je General Motors kupio firmu 1986. godine, i Etna i Type 909 motor su zvanično ukinuti.
Jedini primerak Etne godinama je stajao u fabrici u Hetelu, zaboravljen, sve do 1998. godine. Šest godina kasnije, poznati kolekcionar Olav Glasius kupuje automobil i kreće u restauraciju uz pomoć bivšeg Lotusovog inženjera Kena Majersa. Ispostavilo se da ispod haube još uvek leži jedan od samo dva napravljena motora Type 909 V8.
Da bi Etna ponovo bila vožena, aktivno ogibljenje je uklonjeno, a zamenjena je komponentama sa modela Esprit. Restaurirana Etna je zatim prikazivana na brojnim događajima, pre nego što je prodata 2012. godine, a zatim ponovo deset godina kasnije, kada je završila u Južnoj Kaliforniji.
Sada se ova jedinstvena mašina vraća pod svetla reflektora, spremna da promeni vlasnika na aukciji. Procene se kreću od 250.000 do 400.000 američkih dolara, što bi, ako se ostvare, uvelo Etnu među pet najskupljih Lotusa ikada prodatih na aukciji.
Za sada rekord drži Type 34 iz 1964. godine, koji je prodat za 1,15 miliona „zelembaća“. Ako Etna postigne cenu od 400.000 najmanjih zelenih novčanica, staje rame uz rame sa najvrednijim modelima u istoriji marke.
Zoran Tomasović
(59)
