Zanimljivost dana: Snažni traktori američke marke Oliver

Do sredine pedesetih godina prošlog veka bilo je jasno kuda stvari idu. Poljoprivrednici, naročito na zapadu i srednjem zapadu Amerike, želeli su traktore sa znatno više snage. U želji da poveća tržišni udeo, kompanija Oliver odgovorila je na taj zahtev novom generacijom mašina koje su postavile standarde snage koje će industrija pratiti tokom naredne decenije.

Oliver je već imao respektabilnu ponudu traktora srednje klase sa benzinskim motorima. Rukovodstvo kompanije želelo je da taj uspeh iskoristi kao odskočnu dasku za ulazak u potpuno novi segment traktora velike snage.

Put ka izradi industrijskih „teškaša“ započeo je još 1940. godine, kada je Oliver pionirski primenio dizel motor. Te godine predstavljen je model 80, opremljen četvorocilindarskim dizelom Buda 4DT226. Osam godina kasnije usledio je model 99 sa šestocilindarskim motorom koji je razvila kompanija Waukesha-Oliver. Snažni dizeli ponuđeni su i u modelima Fleetline 77 i 88, a do 1952. godine model 99 je već koristio Waukesha-Oliverov šestocilindarski dizel motor.

Na američkim poljima se 1954. godine pojavio novi, prepoznatljiv zvuk, tada je predstavljen Super 99. Masivan na izgled i veliki po tadašnjim merilima, Super 99 je bio dostupan sa benzinskim ili dizel motorom. Ipak, upravo je dizel verzija privukla najveću pažnju.

Motor je proizvodio General Motors, jedinstveni trocilindarski, dvotaktni dizel koji je razvijao impresivnih 71,5 KS. Na priključcima je isporučivao 58,5 KS, što je opravdavalo njegovu sposobnost da vuče plug sa pet do šest brazdi. GM-ov dvotaktni motor imao je relativno malu zapreminu od 213 kubnih inča (prečnik i hod klipa 4¼ x 5 inča po cilindru), što je oko 3,5 litara, u poređenju sa 302 kubna inča (oko 5 litara) kod šestocilindarskog dizela koji je pokretao standardni Oliver Super 99.

Ipak, GM-ov motor radio je na izuzetno visokih 1.675 obrtaja u minuti. Iako je imao samo tri cilindra, razvijao je isti broj radnih taktova kao klasični šestocilindarski dizel. Zahvaljujući kompresoru koji je potiskivao vazduh u cilindre na početku usisnog i kompresionog takta, ovaj trocilindarski dizel razvijao je veću snagu od mnogih šestocilindarskih motora.

Standardni Oliver 99 koristio je šestocilindarski dizel Waukesha-Oliver sa 65 KS na remenici. I Super 99 i Super 99 GM bili su opremljeni šestostepenim menjačem, nezavisnim kardanskim vratilom (PTO), remenicom i hidrauličnim sistemom. Iako su spolja izgledali gotovo identično, Super 99 GM se razlikovao po dvostrukim usisnim cevima i velikom kompresoru koji je izbijao iz motora, dajući mu vrlo prepoznatljiv izgled na njivi.

Tokom šezdesetih godina Oliver je nastavio da pomera granice snage opremajući svoj najjači dizel traktor, model 1950, posebnim gumama sa velikom nosivošću. Motivacija za ovu inovaciju, koja je tada bila prva u industriji, proizašla je iz činjenice da je Oliver prestao sa proizvodnjom guseničara i želeo da ponudi traktor na točkovima koji bi mogao da parira performansama gusenica.

Kako bi se što više snage prenelo na podlogu, Oliver je ponudio mogućnost da se model 1950 (koji je imao mehanički pogon na prednje točkove) opremi gumama Goodyear Terra. Prednje gume bile su dimenzija 66 x 43.00-25 (širine 43 inča), dok su zadnje imale dimenzije 66 x 43.00-25 (širine 66 inča), obe u šest slojeva. Ova kombinacija obezbeđivala je izuzetnu raspodelu težine, smanjivala zbijanje tla i značajno povećavala trakciju.

Zbog ogromne vučne sile, traktor je dobio nadimak „El Toro“, odnosno „Bik“. Pokretao ga je General Motorsov četvorocilindarski, dvotaktni dizel zapremine 212 kubnih inča (3,4 litra), opremljen turbopunjačem. Pri punoj snazi, uz karakterističan zvuk dvotaktnog motora koji je delovao kao da je stalno na visokim obrtajima, model 1950 razvijao je 105 KS na kardanu.

Model 1950 proizvodio se od 1964. do 1967. godine i bio je dostupan sa šestostepenim manuelnim menjačem ili delimičnim powershift-menjačem sa 12 brzina Hydra-Power, koji je omogućavao promenu stepena prenosa u vožnji. Godine 1967. unapređen je u verziju 1950-T, zahvaljujući ugradnji Waukesha-Oliverovog šestocilindarskog dizela sa turbopunjačem. Značajan napredak predstavljala je i opciona 18-stepena Hydra-Powerova transmisija sa delimičnim powershiftom.

Po današnjim standardima, snaga Olivera Super 99 GM, maksimalno 79 KS prema testovima Nebraska Tractor Test laboratorije, deluje skromno. Međutim, pedesetih godina prošlog veka retko koji traktor na točkovima je razvijao više od 60 KS.

Jedini ozbiljni konkurenti Superu 99 GM po snazi na remenici bili su International Harvester McCormick Super WD-9 (57 KS), John Deere 80 Diesel (57,5 KS) i Minneapolis-Moline GB Diesel (56 KS).

Super 99 GM je praktično bio neprikosnoveni kralj snage na farmama, nadmašen samo ogromnim građevinskim guseničarima tog vremena. Oliver je nastavio da gradi na čvrstim temeljima koje su postavili modeli Super 99 i Super 99 GM, uvodeći nove dizel modele sve dok njegova tehnologija snage nije preneta na White Farm Equipment 1969. godine.

Ipak, ime Oliver nastavilo je da živi sve do 1976. godine pod okriljem kompanije White. To je ujedno bila i poslednja godina proizvodnje najmoćnijeg Oliverovog traktora ikada, modela 225 sa impresivnih 147 konjskih snaga.

AutoRepublika

(40)