Zanimljivost dana: Između Severne Irske i Škotske se nalazi 116 potopljenih nemačkih podmornica

Jedan od najvećih tehnoloških dostignuća u Drugom svetskom ratu su bile nemačke podmornice poznate kao U-Boats (skraćenica od nemačke reči Unterseeboot sa bukvalnim prevodom “Brod -ispod-površine-vode“).

Kada su debitovale krajem tridesetih godina prošlog veka pružale su veliku prednost mornarici do te mere da Nemačka gotovo i nije investirala u izgradnju ratnih brodova. Njihov glavni cilj je bio potapanje američkih brodova koji su prevozili vojnu opremu, hranu i lekove za pomoć Velikoj Britaniji, sa idejom da nateraju protivnika na kapitulaciju. Moraće proći dugo godina pre nego što će saveznici razviti dovoljno moderne radare i naprave taktiku kako da ih potope, a od preko 1.500 nemačkih podmornica proizvedenih tokom Drugog svetskog rata, potpisivanje nemačke kapitulacije 7. maja 1945. godine je dočekalo samo 156.

U posleratnom periodu odgovornost nad njima je preuzela britanska kraljevska mornarica pošto je, kao deo ratnog plena, dopao deo severne Nemačke koji je izlazio na more. Britanci su planove o uništavanju U-Boats doneli još 1944. godine kada je rat uveliko trajao, a svima je naređeno da isporuče podmornice u grad Lisahali u Severnoj Irskoj kao i u vojnu luku Loh Rajan u Škotskoj.

Na ove dve lokacije je isporučeno 138 podmornica, a ostatak je ostao u lukama Kanade, Amerike, Argentine kao i drugih evropskih država. U želji da unište svaku vezu s nacistima, Britanci su odlučili da sve podmornice moraju biti uništene ili potopljene do te mere da nikada više ne vide akciju. Ovome su se suprostavili političari iz Amerike i Sovjetskog Saveza, pa je odluka pala da se sačuva 30 primeraka koji će biti podeljeni na tri strane uz konačnu odluku svake strane šta će uraditi sa njima.

Kako je većina njih i dalje bila u rukama Britanaca, oni su se vratili svojoj originalnoj ideji da ih ne žele sačuvati. Pod nazivom “Operation Deadlight“, odluka je pala da se na tri lokacije oko 160 kilometara severozapadno od Severne Irske većina podmornica potopi postavljanjem eksploziva, a ostale tako što će poslužiti kao meta ratnim brodovima i avionima. Ova lokacija je izabrana pošto se na njoj nalazi velika dubina pa se verovalo da su šanse male da će ikada biti pronađene. Međutim, jako veliki broj podmornica je bio u toliko lošem stanju da su potonule tokom transporta na željenu lokaciju, a loši vremenski uslovi su takođe igrali veliku ulogu. Bilo kako bilo, operacija je započeta u novembru 1945. godine i u narednih tri meseca čak 116 podmornica je završilo na dnu okeana. Slična sudbina je zadesila i većinu onih koje su preuzeli Amerikanci i Sovjeti.

Jako mali broj nemačkih podmornica je uspeo i da preživi. U-505 se danas nalazi u muzeju u Čikagu (američka savezna država Ilinois) dok je U-995 jedno vreme bio u službi Norveške pre nego što je doniran tadašnjoj Zapadnoj Nemačkoj 1971. godine. Danas je takođe muzejski primerak.

Britanski inženjer Dr. Ajnez Mekartni (Innes McCartney) je početkom 21. veka uspeo da pronađe 14 podmornica. Među njima je izuzetno retki Type XXI, a reč je o prvim dizel-električnim podmornicama koje su dizajnirane da provedu većinu vremena ispod vode (raniji modeli su “ronili“ ispod vode samo u toku napada). Nemačka je proizvela 119 jedinica, ali su samo dve učestvovale u ratu. Do današnjeg dana je preživeo samo jedan model (U-2540) koji je bio u upotrebi tokom poslednjih meseci rata za izviđanje.

Među pronađenim podmornicama su takođe i relativno retki Type IX i Type VII. Mekartni je imao velike planove da ih podigne sa tla i od njih napravi muzejske primerke, ali nije uspeo da dobije potrebne finansije od investitora tako da je ideja pala u zaborav.

Zoran Tomasović 

(1893)