Portfolio: Nemački proizvođači automobila

„Žena može biti sa sela, ali auto mora biti iz Nemačke“, „I Bog vozi Mercedes“ i slični slogani su veoma poznati među narodima na Balkanu. U Nemačkoj je prošle godine proizvedeno preko 5,6 miliona automobila, što čini ovo tržište četvrtim najvećim na svetu. Međutim, uočljiv pad je zabeležen već treću godinu zaredom pa je samo pitanja dana kada će Indija preuzeti tu poziciju. Pogledajmo trenutne nemačke proizvođače vozila i neke od najpoznatijih kroz istoriju.

Volkswagen (1937 – )

Volkswagen je zvanično osnovan 1937. godine od strane Adolfa Hitlera, koji je želeo narodni automobil koji bi svaki građanin mogao da priušti. Tek posle Drugog svetskog rata kompanija uspeva da se probije i sa civilnim proizvodima, a „buba“ postaje svetski fenomen i najprodavaniji automobil u jednoj generaciji sa preko 21 milionom isporučenih jedinica. „Bubu“ je kasnije zamenio Golf, a on je nastavio sa uspesima i danas je treći najprodavaniji automobil u istoriji. Jednako uspešni su i Passat i Polo, a Volkswagen danas predstavlja osnovu cele Volkswagen grupe koja je možda i najveći svetski proizvođač vozila (zavisno kako gledate statistiku). Kroz istoriju najveća snaga kompanije su bili dizel motori, nešto šta je važilo kao sinonim za Volkswagen, ali prethodnih godina strategija je okrenuta prema električnim proizvodima nakon Dizelgejt skandala.

Audi (1899 – )

Volkswagenova premijum divizija vuče poreklo još od 1899. godine, ali je prvi automobil pod Audi oznakom debitovao tek 1910. godine. Od tada ovaj brend je jedan od sinonima u svetu premijum automobila, a posle dugogodišnje istorije kao deo Auto Uniona i kratke pod komandom Daimlera, Audi je postao deo Volkswagena 1969. godine. Kompanija je stekla najveću slavu tokom 1980-ih godina u Svetskom reli šampionatu (WRC) kada je čuveni Quattro dominirao stazama. On je takođe popularizovao pogon na sva četiri točka pa Audi do današnjeg dana nema pogon na zadnje točkove – nešto šta se nekada činilo nezamislivo u svetu premijum proizvođača. U prethodnih desetak godina kompanija je naglo povećala ponudu, što je rezultiralo probijanjem na drugo mesto najvećih premijum proizvođača na svetu, da bi Audi u 2017. godini završio kao trećeplasirani, iza Mercedesa i BMW-a.

Porsche (1931 – )

Čuveni proizvođač sportskih automobila, Porsche, osnovan je početkom 1930-ih godina iako prvi njegov automobil nije debitovao sve do 1948. godine. Osnovan od strane genijalnog inženjera Ferdinanda Poršea, kompanija je do današnjeg dana sinonim za sportske proizvode i u svojoj ponudi ima možda najpoznatiji sportski automobil ikada proizveden – 911. Profesor Porše je karijeru počeo kao omiljeni inženjer Adolfa Hitlera i razvio veliki broj vojnih proizvoda kao i civilnu Volkswagen „bubu“. Posle rata fabrika Porsche je započela i rad na modelu 356 u vreme dok je Ferdinand još bio u francuskom zatvoru zbog saradnje sa nacistima, a dugo godina gotovo svi modeli kompanije su imali neku vezu sa Volkswagenom. Porsche je kasnije preneo uspešnu formulu i sa sedane, krosovere i terence, a danas je deo Volkswagen korporacije (iako Porsche familija poseduje veliki broj akcija na berzi samog Volkswagena).

BMW (1917 – )

Kao još jedan ultimativni premijum automobil, BMW je imao mnogo problema kroz istoriju pre nego što je izrastao u vrhunskog proizvođača luksuznih proizvoda. U predratnom periodu, BMW je proizvodio motore za avione, zbog čega mu je bilo zabranjeno da nastavi istim tempom posle rata. Posle kraćeg perioda proizvodnje motocikala i mikroautomobila, kompanija iz Minhena se nalazila blizu gašenja, ali ju je spasio legendarni model Neue Klasse (Nova Klasa). Posle su usledili Serija 3, 5 i 7 kao i M verzije vrhunskih performansi. BMW danas u svojim rukama ima i dva britanska proizvođača (Mini i Rolls-Royce) i novonastalu „i“ diviziju za proizvodnju električnih automobila. Kompanija je takođe veoma aktivna i sa proizvodnjom motocikala.

Ford-Werke (1925 – )

Tehnički gledano, Ford nije nemački proizvođač, bez obzira što je dugo vremena imao posebnu diviziju specifičnu za nemačko tržište. Industrijalac Henri Ford je želeo da napravi svetsku diviziju pa je sredinom 1920-ih godina osnovao i posebne divizije za tržište Nemačke, Velike Britanije, Francuske i Australije. Nemci su kroz istoriju dobijali neke specifične modele među kojima su najpoznatiji bili P7, Taunus i Koln. Posle 1969. godine Ford je udružio sve divizije u jednu i nazvao je Ford Evropa sa sedišem u Kelnu, a posle su usledili i Capri, Escort, Transit, Sierra, Focus i mnogi drugi. Danas je Ford izuzetno popularan u Evropi i drugi najprodavaniji automobil, odmah iza Volkswagena.

Mercedes (1886 – )

Prvi automobil pod Mercedesovom oznakom je debitovao tokom 1920-ih godina, ali kompanija vuče poreklo od Benz Patent Motorwagena – prvog patentitiranog automobila predstavljenog 1886. godine. Mercedes je stekao veliku slavu tokom 1930-ih godina kao zvanični automobil Adolfa Hitlera, a zatim i sa legendarnim modelom 600 30-ak godina kasnije, koga je imao gotovo svaki diktator i komunistički lider na svetu. Kod nas ovaj nemački proizvođač je najpoznatiji po modelima W123 i W124 sa kojima je Mercedes dokazao kvalitet i izdvojio se u moru konkurenata. Posle neuspelog braka sa američkim Chryslerom, Mercedes se oporavio i danas čini najprodavanijeg premijum proizvođača na svetu. Pored automobila, kompanija je popularna i po proizvodnji komercijalnih vozila, kamiona i autobusa.

Opel (1862 – )

Opel je jedan od najstarijih proizvođača na svetu. Kompanija je u početku proizvodila šivaće mašine, zatim i bicikle, a sa automobilima se oprobala tek 1899. godine. Najveći deo svoje istorije, Opel je bio pod vlasništvom američkog giganta General Motorsa (GM), a to se desilo još 1929. godine. Predvođen popularnim Kadettom, kompanija je prošla kroz najbolji period u istoriji tokom 1970-ih godina, a kasnije je spojen zajedno sa britanskim Vauxhallom (koji je takođe bio u vlasništvu GM-a) i dve kompanije su delile većinu proizvoda. Proteklih nekoliko decenija nisu bile baš najbolje za Opel. Kompanija ne zna za profit u poslednjih 14 godina, a nedavno je promenila i vlasnika kada je kontrolu preuzela francuska PSA grupa (Peugeot-Citroen-DS).

Alpina (1965 – )

Inženjer Burkard Bovensipen je razvio poseban karburator za BMW 1500 davne 1962. godine, a on se toliko dopao čelnim ljudima kompanije iz Minhena da su se oni počeli ugrađivati i na fabričkoj traci. Tri godine kasnije, Alpina je zvanično osnovana sa samo šest radnika i zvanično proizvodila određene trkačke delove pod punom BMW garancijom. Kompanija je imala i mnogo uspeha u auto-moto sportu, posebno u 1970. sezoni kada je osvojen Evropski šampionat turističkih automobila. Tokom 1983. godine, Nemačko ministarstvo za transport je zvanično prepoznalo Alpinu kao samostalnu kompaniju, a svi njeni modeli se i dalje mogu servisirati preko BMW-ovih salona. Za razliku od same BMW-ove M divizije, Alpina se više koncentriše na luksuz nego na visoke performanse, i to za nešto veću cenu.

Apal (1961 – )

Tehnički gledano, Apal nije uvek bio nemačka kompanija i dobar deo svoje istorije (sve do 1998. godine) su imali sedište u Belgiji. Reč o malim sportistima sa školjkom od fiberglasa koje je pokretao Volkswagenov motor. Originalni Apal je bankrotirao 1998. godine, a nemačka kompanija Apal GmbH postala novi vlasnik. Proizvodnja modela Speedster je obnovljena, a reč je o replici originalnog Porschea 356. Međutim, Apal je iznenada zaustavio proizvodnju 2017. godine posle samo nekoliko stotina prodatih primeraka pa se danas bavi samo prodajom rezervnih delova.

Bitter (1971 – )

Bitter je pokazao šta može da se napravi kada se spoje nemački luksuz i američka snaga. Kompanija je stekla slavu tokom 1970-ih godina sa modelom CD koga je pokretao Chevroletov V8 motor. Od tada Bitter ima blisku saradnju sa General Motorsom pa su njegovi modeli uglavnom bili zasnovani na Holdenu i Opelu. Kompanija trenutno pruža dva modela i to luksuzne verzije Opela Mokke i Adama, a uskoro se može očekivati i Insignia.

Borgward (1924 – )

Borgward je jedan od najslavnijih nemačkih proizvođača, a model Isabella je tokom 1950-ih godina važio za ultimativni luksuzni automobil. Kompanija je iznenada bankrotirala 1961. godine posle serije finansijskih problema i investivanja u neproverenu tehnologiju za koju kupci nisu bili spremni da potroše ekstra novac. S druge strane, osnivač Karl Borgvard je do svoje smrti tvrdio da su političari ugasili njegovu kompaniju nakon što ih je konkurencija potplatila. U svakom slučaju, Karlov unuk Kristijan je oživeo ime 2008. godine i pokrenuo proizvodnju krosovera u Kini. Do januara 2018. godine je prodato oko 75.000 primeraka, a prodaja bi uskoro trebala da startuje i u Evropi.

CityEL (1987 – )

Još jedna kompanija koja karijeru nije počela kao „Nemac“; CityEL je zvanično debitovao kao Mini-EL u Danskoj 1987. godine. Posle samo dve godine, kompanija je bankrotirala, a novi vlasnici prebacuju sedište i proizvodnju u Nemačku. CityEL se uglavnom koncentrisao na električne automobile sa jednim sedištem za gradsku vožnju koji su u stanju da pređu oko 90 kilometara između punjenja. U ponudi je nekoliko modela, a oni najbrži mogu da dostignu brzinu od 50 km/h.

Apollo (2004 – )

Nekadašnji direktor Audi Sporta, Ronald Gumpert, je osnovao istoimenu kompaniju sa ciljem proizvodnje trkačkih automobila koji će takođe biti dozvoljeni za vožnju i na ulicama. Gumpert je privukao pažnju na sebe kada je ostvario rekordno vreme u Top Gearu, ali je kompanija ubrzo bankrotirala i promenila vlasnika. Kineski Hong Kong menja ime u Apollo i predstavlja model Arrow sa 1.000 ks i maksimalnom brzinom od 360 km/h. Apollo trenutno radi na novom sportisti pod imenom Intensa Emozione sa Ferrarijevim V12 motorom i trebalo bi da debituje sledeće godine.

Hartge (1971 – )

Ovaj malo poznati proizvođač ima dugogodišnje iskustvo modifikovanja raznih BMW, Mini, Juno i Range Rover proizvoda. Hartge je poznat po tome što preuzima motore iz većih modela i onda ih postavlja u manje, čime se dobijaju bolje performanse, a 1985. godine kompanija je priznata kao samostalni proizvođač umesto tjuning kuće.

Isdera (1969 – )

Još jedan mali proizvođač, Isdera, ručno proizvodi sportske automobile i to samo po ličnoj narudžbi. Naime, jedini način da se naruči takav primerak je da budući kupac lično kontaktira vlasnika kompanije, a zatim sačeka oko šest meseci. U poslednjih 25 godina, Isdera je proizvela svega oko sedamdesetak automobila, a svi detalji o vlasništvu i ceni se čuvaju u tajnosti. Proteklih godina kompanija je proširila ponudu i sa retro modelom Autobahnkurier urađenim u stilu proizvoda iz 1930-ih godina.

Jetcar (2000 – )

Jetcar je debitovao 2000. godine kao moderna verzija klasičnih „micro“ automobila kao što su Messerschmitt Kabinenroller i FMR Tg500. Jedini model kompanije nosi oznaku 2.5 i pruža mesta za dve osobe (od čega se drugo sedište nalazi iza prednjeg). On može da dostigne maksimalnih 160 km/h i pri tom troši svega 2,8 litara dizela na 100 km/h. Jetcar je organičio godišnju isporuku na 100 vozila po početnoj ceni od 58.000 evra.

Keinath (1996 – )

Keinath je započeo karijeru proizvodnjom kabrioleta popularnih Opelovih i Vauxhallovih proizvoda, a 1996. godine je predstavio svoj prvi samostalni proizvod GTR. Njega je pokretao V8 motor iz Chevrolet Corvette, a kasnije je stigao i GT/C. Keinath se i dalje bavi limitiranom proizvodnjom po specijalnim narudžbama.

Lotec (1981 – )

Kompaniju je osnovao Kurt Loteršmid koji je u prošlosti modifikovao razne Mercedese i Porschee, a zatim je započeo da prima narudžbe za samostalnu proizvodnju. Vrhunac njegove karijere je stigao 1990. godine kada je razvio model C1000 za privatnog kupca u Ujedinjenim Arapskim Emiratima. Lotec trenutno proizvodi model Sirius sa Mercedesovim V12 motorom, koji takođe pokreće Pagani Zondu. Automobil razvija impresivnih 1.200 ks i pruža maksimalnu brzinu od 400 km/h.

Mansory (1989 – )

Kuroš Mensori je osnovao istoimenu kompaniju 1989. godine i dugo godina se uglavnom bavio modifikovanjem italijanskih i britanskih proizvoda. Tek sredinom 2000-ih godina Mansory odlučuje da se oproba i sa domaćim autima i to samo onim luksuznim. Tokom 2007. godine kompanija je kupila i čuvenu Porscheovu tjuning kuću Rinspeed, a danas ima i blisku vezu sa Lotusom.

Pegasus (1995 – )

Pegasus je napravio imperiju uglavnom sa trkačkim automobilima, a u današnja vremena proizvodi i repliku Lotusa 7 i prodaje pod svojom oznakom.

Ruf (1982 – )

Kompanija originalno vuče poreklo još iz 1939. godine kada je osnovana mala mehaničarska radionica pod imenom Auto Ruf. Posle dugo godina limitirane proizvodnje autobusa, dvadeset četvorogodišnji Alojz Ruf (sin osnivača kompanije) je počeo da restaurira klasične Porschee, a zatim i da ih modifikuje. Početkom 1980-ih godina, Ruf je i zvanično prepoznat kao samostalni proizvođač iako su svi njihovi modeli modifikovani Porschei. Možda najpoznatiji od njih je bio Ruf CTR iz 1988. godine koji je dostigao 339 km/h, a proizvođač je nedavno objavio da će uskoro debitovati sa svojim prvim električnim automobilom.

Smart (1994 – )

Nikolas Hajek je stekao imperiju sa proizvodnjom švajcarskih SMH satova, a zatim se okrenuo i automobilima. Njegov novonastali Smart brend je u početku imao saradnju sa Volkswagenom, ali je kompaniju kasnije kupio Mercedes. Poznat kao kompanija koja nikada u svojoj istoriji nije ostvarila profit, Smart se oprobao sa raznim proizvodima sa dvoje i četvoro vrata, dok danas deli platformu sa Renaultom i koncentriše se uglavnom na električne proizvode. Ako se situacija ne popravi Smart bi uskoro mogao da ode u istoriju.

Yes (1999 – )

Yes je još jedan u nizu proizvođača koji pokušavaju da pruže trkački automobil u civilnoj formi. Najpopularniji od njih je Roadster i uglavnom je zasnovan na Volkswagenima. Svaki primerak je ručno sklapan, a sa njim novi vlasnik dobija i lekcije od profesionalnih vozača na pravoj trkačkoj stazi.

Adler (1900 – 1957.)

Adler je bio jedan od pionira nemačke automobilske industrije i mnogo bitniji nego što većina ljudi misli. Ne samo što je reč o kompaniji koja je predvodila inovacije u predratnom periodu, već je Adler doneo i jedan od prvih pogona na prednje točkove i dosta sportskih uspeha. Takođe zanimljiv detalj je bio i onaj po kojem je kompanija ušla u širi izbor za Hitlerov narodni automobil („Volkswagen“), a neke priče kažu da je Maikafer prototip razvijen od strane inženjera Jozefa Ganca bio glavna inspiracija za „bubu“. Posle rata, Adleru nije bilo dozvoljeno da nastavi sa proizvodnjom automobila, ali jeste motocikala. Adler je opstao do 1957. godine kada ga je kupio Triumph iz Velike Britanije.

DKW (1916 – 1966.)

Damph-Kraft-Wagen ili DKW (u prevodu „automobil sa pogonom na paru“) je, kao što mu ime kaže, u početku proizvodio automobile uglavnom na parni pogon. Kompanija će kasnije steći slavu sa dvotaktnim motorima i biti jedan od vodećih nemačkih proizvođača. Tokom 1932. godine DKW se spojio zajedno sa Audijem, Horchom i Wandererom i formirao Auto Union, koji je u posleratnom periodu preuzeo Mercedes, a kasnije i Volkswagen. Novi gazda je dobio inovacije sa pogonom na prednje točkove koje je očajnički želeo za Golfa, dok slavna sudbina nije zadesila i DKW. Naime, iako je proizvodnja proširena i na motocikle i tržište Južne Amerike, Volkswagen nikako nije želeo dodatnu konkurenciju za Audi i DKW je tiho ugašen.

Melkus (1969 – 1980. i 2009 – 2012.)

Melkus je bio jedan od retkih sportskih proizvoda iz Istočne Nemačke, a osnovao ga je profesionalni vozač Hajnc Melkus. Tokom komunističkih godina, Melkus je koristio većinu delova iz Wartburga i Trabanta, pa je tako čak i „sportski“ RS1000 zvučao identično kao Wartburg 353. Trebalo je proći deset godina pre nego što je proizveden 101 primerak, a kompanija je ubrzo bankrotirala. Kompanija je na kratko oživljena na Salonu automobila u Frankfurtu 2009. godine kada je debitovao RS2000 koncept, ali je ponovo bankrotirala tri godine kasnije pre nego što je ijedan serijski primerak proizveden.

IFA (1945 – 1956.)

Industrieverband Fahrzeugbau ili IFA je nastao posle Drugog svetskog rata u Istočnoj Nemačkoj na bazi prethodnog DKW-a koristeći fabriku u kojoj se nekada proizvodio Horch. Glavna snaga kompanije su bili motocikli dok su automobili uglavnom bili kopije predratnog DKW-a. IFA je ugašen sredinom 1950-ih godina da bi se oslobodilo mesto na novi Wartburg.

EMW (1949 – 1955.)

Eisenacher Motorenwerk ili EMW je jedna od najvećih „krađa“ u automobilskoj industriji i odličan primer šta može da se desi kada nova vlast dođe na vlast. Naime, posle Drugog svetskog rata, jedna od fabrika BMW-a se nalazila u Istočnoj Nemačkoj, koja je tada bila pod kontrolom Sovjetskog Saveza. Oni su odlučili da nastave sa proizvodnjom predratnih BMW-ovih modela i da ih prodaju kao EMW. Ovaj potez je opstao sve do sredine 1950-ih godina kada je kompanija iz Minhena dobila slučaj na sudu i zaštitila pravo na dizajn, ime i tehnologiju.

Fuldamobil (1950 – 1969.)

Sigurno ste čuli za izraz „bubble car“ koji se koristi za mnoge mikroautomobile, a sve je započeto 1950. godine sa Fuldamobilom. Ova kompanija je shvatila da mnogi kupci ne mogu da priušte nove automobile u razrušenoj posleratnoj Evropi pa je odlučila da pruži manji automobil po ceni motocikla. Većina je imala tri točka, a Fuldamobil je uspevao da preživi tako što je prodavao licencu zainteresovanim stranama. Do kasnih 1960-ih godina tržište se oporavilo u velikoj meri tako da je potražnja za mikroautomobilima značajno smanjena čime je ovaj proizvođač bankrotirao.

Glas (1955 – 1968.)

Glas vuče poreklo još od početka 20. veka kada su proizvodili opremu za poljoprivredu, a kasnije i motore. Konačno, sredinom 1950-ih godina, Glas odlučuje da se oprema i sa mikroautomobilima, od kojih je najpoznatiji bio Goggomobil. Usledila je ponuda nešto većih i moćnijih modela, a automobil koji danas privlači najviše pažnje je onaj poznat kao „Glaserati“. Dizajniran od strane Frua, on je ličio na Maserati iz spomenutog perioda, čime je i dobio nadimak. Zvanično ime je bilo V8 po izboru motora koji je razvijao 160 ks i pružao maksimalnu brzinu od 200 km/h. Samo dve godine nakon što je V8 debitovao, BMW kupuje Glas i gasi ovu oznaku, a postavlja svoju. Taj trend je opstao na nekim tržištima sve do 1974. godine.

Goliath (1928 – 1961.)

Pored već spomenutog Borgwarda, osnivač kompanije, Karl Borgvard, je takođe osnovao i brend Goliath sa ciljem da napadne kupce sa jeftinijim dzepom. Većina modela Goliatha je pružala dvotaktne motore sa dva cilindra, a ponuda je kasnije proširena i na kamione. Goliath je uspeo da preživi rat, ali ne i sudbinu Borgwarda 1961. godine, kada je zajedno ugašen.

Horch (1904 – 1940.)

Posle dugogodišnjeg rada sa Karlom Bencom, August Horh je osnovao istoimenu kompaniju i u predratnom periodu proizvodio neke od najluksuznijih automobila koje je Nemačka imala da ponudi. August je bio primoran da napusti kompaniju 1909. godine i zatim je osnovao Audi, da bi obe kompanije kasnije postale deo Auto Uniona. Horch je igrao i veliku ulogu u nastavku pa je pripremao specijalne trkačke modele za Auto Union, a tokom rata je bio ključni snadbevač vojne opreme. Iz tog razloga, njemu nije dozvoljeno da nastavi sa proizvodnjom i posle rata, a fabrika i oprema su iskorišteni za proizvodnju Trabanta.

Hansa (1905 – 1931.)

Hansa je ostala najpoznatija kao model Borgwarda, ali u predratnom periodu ova kompanija je bila samostalna i proizvodila neke od najpopularnijih pristupačnih premijum automobila. Posebno popularni su bili modeli 1100 i 1700, ali kao većina proizvođača Hansa nije uspela da preživi Veliku depresiju. Kompaniju je kupio Borgward sa ciljem da dobije proizvodnju kamiona, a oni su nastavili sa proizvodnjom sve do 1937. godine. U posleratnom periodu Borgward je koristio Hansa ime na nekoliko različitih modela.

Lloyd (1908 – 1963.)

Norddeutscher Lloyd je napravio imperiju za proizvodnjom brodova pre nego što se oprobao i sa automobilima. Rani modeli kompanije su bili električni da bi Borgward postao novi vlasnik 1929. godine. Lloyd širi proizvodnju tek tokom 1950-ih godina sa ponudom malih, ekonomičnih i jeftinih automobila sa dvotaktnim motoroima koji su pružali maksimalnu brzinu od svega 75 km/h. Takav potez se pokazao punim pogotkom i u posleratnom periodu Lloyd je izbio na treće mesto po prodaji u Nemačkoj, odmah iza značajno poznatijih Volkswagena i Opela. Međutim, već desetak godina kasnije ekonomija Nemačke se oporavila u dovoljnoj meri da kupce više nisu interesovali samo jeftini proizvodi. Dok je Borgward bankrotirao 1961. godine, Lloyd je opstao dve godine duže sa nešto skupljim proizvodima što nije bilo dovoljno za opstanak.

Maybach (1909 – 1945. i 1997 – 2013.)

Vilhelm Majbah je bio tehnički direktor u Daimleru pre nego što je osnovao sopstvenu kompaniju. U periodu 1920-ih i 1930-ih godina, Maybach je važio za jedan od najluksuznijih premijum automobila ne samo u Nemačkoj već i u svetu, ali je kompanija verovatno ostala poznatija po proizvodnji motora za avione i tenkove za naciste. Kao i mnogi drugi proizvođači, Maybachu nije bilo dozvoljeno da nastavi sa proizvodnjom i u posleratnom periodu, ali je pravo na ime kupio Mercedes tokom 1960-ih godina. Publika je morala da čeka sve do 1997. godine na sledeći novi Maybach. Zasnovan na Mercedesu S klase, nova kompanija se pokazala jednim od najvećih promašaja u modernoj istoriji i sa rekordnim gubicima. Iako je brend ugađen posle 2013. godine, Maybach danas i dalje postoji kao najskuplja verzija Mercedesa.

Messerschmitt (1953 – 1964.)

U Drugom svetskom ratu, Messerschmitt je bio jedan od ključnih proizvođača aviona i vojne opreme. Njegovi lovci su napravili veliku razliku u ranim godinama rata, a kompanija je kasnije radila i na teškim bombarderima sa ciljem da se napadne Amerika. Slično kao i svi drugi proizvođači koji su sarađivali sa nacistima, Messerschmittu nije dozvoljeno da nastavi sa proizvodnjom u posleratnom periodu pa se kompanija okrenula mikroautomobilima. Modeli KR175 i KR200 su prodati u oko 55.000 primeraka tokom devet godina proizvodnje, a dok je popularnost postojala tokom kriznih godina ona je naglo opala kada se Nemačka ekonomija oporavila. Messerschmitt je kasnije odobreno da se vrati proizvodnji aviona, a nakon serije spajanja sa nekadašnjim rivalima kompanija je deo današnjeg Airbusa.

Neckar (1957 – 1971.)

Slično kao i spomenuti Ford za nemačko tržište, svoju diviziju u ovoj državi je imao i Fiat i ona je zvanično smatrana nemačkom kompanijom. Fiat je proizvodio automobile u Nemačkoj još od 1920-ih godina, ali je Neckar zvanično nastao tek 1957. godine kada su prodavani modeli 500 (Weinsberg), 600 (Jagst) i 1100 (Europa). Dok je ovaj sistem funkcionisao tokom kriznih godina, potražnja za skupljim proizvodima tokom kasnih 1960-ih godina je nagovestila kraj. Fiat je odbio da proda licencu za novije modele kao što su 124, 125 i 128 iz razloga što je proizvodnja u Nemačkoj bila izuzetno skupa, pa je prodaja postepeno padala pre nego što je Neckar zvanično ugašen posle 1971. godine. Tokom 14 godina proizvodnje je prodato oko 370.000 vozila.

NSU (1873 – 1969.)

Nekarsulm (po istoimenom gradu gde je kompanija osnovana) ili NSU je nekada bio izuzetno veliki i cenjeni proizvođač do te mere da danas mnogi kažu da Volkswagen duguje zahvalnicu što uopšte postoji. NSU je započeo proizvodnjom šivaćih mašina pre nego što je prešao na motocikle i konačno automobile. Možda najpoznatiji period za kompaniju je bio tokom 1960-ih godina kada je debitovao revolucionarni rotacioni Wankel motor. NSU je zadržavao patent za takav motor i u jednom periodu se činilo da je on budućnost automobilske industrije, a proizvođači kao što su General Motors, Citroen i Mazda su plaćali visoke sume novca za licencu. Nažalost, model Ro80, u koga je kompanija investirala visoke sume novca, nije opravdao očekivanja pa se NSU iznenada našao u finansijskoj krizi. Kompaniju je kupio Volkswagen i iskoristio znanje da razvije moderni heč sa pogonom na prednje točkove (Golf) dok su neki NSU modeli preimenovani u Audi.

Tempo (1924 – 1977.)

Tokom svoje dugogodišnje istorije Tempo je bio najveći proizvođač komercijalnih vozila u Nemačkoj. I pored toga kompanija nije igrala značajnu ulogu tokom ratnih godina čime je bilo dozvoljeno da nastavi sa proizvodnjom i narednih godina. Tempo je imao saradnju sa mnogim proizvođačima, a posebno popularnim se pokazao u Indiji. Počev od 1966. godine, Tempo se spojio sa još jednim proizvođačem kamiona Hanomag da bi pet godina kasnije Mercedes postao vlasnik. Taj brend je opstao sve do 1977. godine kada je ugašen i poslednji model sa Tempo oznakom i svi budući modeli su nosili samo Mercedes ime.

Trabant (1957 – 1991.)

Čuveni proizvođač iz Istočne Nemačke je u svoje vreme bio jedan od najvećih proizvođača u komunističkim državama. Iako danas možda izaziva podsmehe, Trabant („Satelit“) je imao nekoliko modernih karakteristika kada se pojavio u prodaji, kao što su plastična školjka, nezavisno ogibljenje, poprečno postavljen motor i pogon na prednje točkove. Poznat po tome što je ostavljao oblak dima iza sebe zahvaljujući dvotaktnom motoru, Trabant se pokazao visokim prodajnim uspehom sa čak 3.096.999 prodatih primeraka, iako tokom cele istorije nije dobio nikakve promene. Pre nekoliko godina se pojavila vest da bi mogla stići i moderna verzija i čak je predstavljen i koncept, ali do toga još uvek nije došlo.

Wanderer (1896 – 1945.)

Wanderer je bio verovatno najmanje poznati deo Auto Uniona u koji su takođe spadali Horch, Audi i DKW. Dok je DKW nudio uglavnom jeftine proizvode, a Horch premijum, Wanderer je bio na istoj stepenici kao i Audi i uglavnom ciljao na tehnološki napredne automobile. Tokom 1930-ih godina kompanija je imala i nekoliko proizvoda sa motorima od šest cilindara koje je razvio Ferdinand Porše, a usledila je i proizvodnja motora i vojne opreme. Kako je Wanderer koristio zatvorenike u Drugom svetskom ratu, njemu proizvodnja nije dozvoljena posle 1945. godine, a fabrike su iskoristili komunisti za neke druge automobile.

Wartburg (1898 – 1991.)

Popularni „Jakodimi“ se dugo godina smatrao Audijem Istočne Evrope. Iako je kompanija postojala još od samog nastanka automobila, tek dolaskom komunista na vlast dolazi do masovne proizvodnje kada je debitovao model 311/312/313. Wartburg je publici ostao najpoznatiji po modelu 353, koji se proizvodio od 1965. pa sve do 1991. godine bez većih promena. 353 je takođe bio jedan od retkih proizvoda iz Istočne Evrope koji se izvozio u zapadne države, a posebno popularan je bio u Velikoj Britaniji. Dostupan kao limuzina, karavan i pikap, 353 je prodat u preko milion primeraka kada je proizvodnja stopirana posle 1991. godine, a iako je većinu godina samo dvotaktni motor bio dostupan, tokom poslednje tri godine proizvodnje se mogao dobiti i Volkswagenov 1,3-litarski benzinac. Posle ujedinjenja dve Nemačke jedinu fabriku kompanije je kupio Opel.

Wiesmann (1989 – 2014.)

Malo poznati proizvođač iz Dulmena, Wiesmann, je osnovan 1989. godine iako prvi serijski model nije napustio fabriku do četiri godine kasnije. Godišnja proizvodnja je uglavnom bila ograničena na manje od 200 primeraka, a svi su bili ručno sklapani. Kompanija je proizvodila samo školjke dok je mehanika uglavnom bila iz BMW-a. Neuspeli pokušaj probijanja na američko tržište je ostavio teške posledice i Wiesmann je bio nateran da bankrotira posle 2014. godine.

Zundapp (1917 – 1984.)

Zundapp je kroz celu svoju istoriju proizvodio isključivo motocikle, ali tokom dve godine (1957. i 1958.) je imao i svoj jedini automobil. Zanimljivo je da kompanija nije razvila takav automobil (Janus) već Klod Dornier, proizvođač aviona kome nije dozvoljeno da ih nastavi istim stopama i posle rata. Kao rezultat, Dornier je proizveo prototip koji je nazvao Delta, a Zundapp ga je iskoristio da razvije Janus. Maleni motor zapremine 245 ccm iz motocikla je razvijao 14 ks i omogućavao maksimalnu brzinu od 80 km/h. Sa ne baš niskom cenom i nedostatkom opreme, Janus je privukao samo 6.902 kupca u dve godine i tiho je ugašen. U popularnom animatiranom filmu Cars 2, profesor Zundap je zasnovan baš na Janusu.

Autor: Zoran Tomasović

Uredio: Pavle Barta

(28048)